Module 3: การอ่านและวิเคราะห์งบการเงิน

การอ่านและวิเคราะห์งบการเงินเป็นทักษะสำคัญสำหรับนักลงทุนแบบ Value Investing เพราะช่วยให้เราเข้าใจสถานะทางการเงิน ผลการดำเนินงาน และแนวโน้มของบริษัทได้อย่างลึกซึ้ง

1. โครงสร้างของงบการเงิน: งบดุล งบกำไรขาดทุน และงบกระแสเงินสด

งบการเงินหลักประกอบด้วย 3 ส่วนสำคัญ ได้แก่ งบดุล งบกำไรขาดทุน และงบกระแสเงินสด แต่ละส่วนให้ข้อมูลที่แตกต่างกันแต่มีความเชื่อมโยงกัน

1.1 งบดุล (Balance Sheet)

งบดุลแสดงฐานะทางการเงินของบริษัท ณ วันใดวันหนึ่ง โดยแสดงสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของผู้ถือหุ้น

สมการงบดุล: สินทรัพย์ = หนี้สิน + ส่วนของผู้ถือหุ้น

องค์ประกอบของงบดุล:

1. สินทรัพย์ (Assets)

• สินทรัพย์หมุนเวียน: เงินสด, ลูกหนี้การค้า, สินค้าคงเหลือ
• สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน: ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์, สินทรัพย์ไม่มีตัวตน

1. หนี้สิน (Liabilities)

• หนี้สินหมุนเวียน: เจ้าหนี้การค้า, เงินกู้ระยะสั้น
• หนี้สินไม่หมุนเวียน: เงินกู้ระยะยาว, หุ้นกู้

1. ส่วนของผู้ถือหุ้น (Shareholders’ Equity)

• ทุนจดทะเบียน, กำไรสะสม, องค์ประกอบอื่นของส่วนของผู้ถือหุ้น

สิ่งที่ควรสังเกตในงบดุล:

• สภาพคล่อง: อัตราส่วนสินทรัพย์หมุนเวียนต่อหนี้สินหมุนเวียน
• โครงสร้างเงินทุน: สัดส่วนหนี้สินต่อส่วนของผู้ถือหุ้น
• คุณภาพสินทรัพย์: อายุของลูกหนี้และสินค้าคงเหลือ

1.2 งบกำไรขาดทุน (Income Statement)

งบกำไรขาดทุนแสดงผลการดำเนินงานของบริษัทในช่วงเวลาหนึ่ง (เช่น 1 ปี หรือ 1 ไตรมาส) โดยแสดงรายได้ ค่าใช้จ่าย และกำไร(ขาดทุน)สุทธิ

องค์ประกอบของงบกำไรขาดทุน:

1. รายได้ (Revenue)
2. ต้นทุนขาย (Cost of Goods Sold)
3. กำไรขั้นต้น (Gross Profit)
4. ค่าใช้จ่ายในการขายและบริหาร (SG&A Expenses)
5. กำไรจากการดำเนินงาน (Operating Income)
6. รายได้และค่าใช้จ่ายอื่น
7. ภาษีเงินได้
8. กำไรสุทธิ (Net Income)

สิ่งที่ควรสังเกตในงบกำไรขาดทุน:

• แนวโน้มการเติบโตของรายได้
• อัตรากำไรขั้นต้นและอัตรากำไรสุทธิ
• สัดส่วนค่าใช้จ่ายต่อรายได้

1.3 งบกระแสเงินสด (Cash Flow Statement)

งบกระแสเงินสดแสดงการเปลี่ยนแปลงของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดในช่วงเวลาหนึ่ง โดยแบ่งเป็น 3 กิจกรรมหลัก

องค์ประกอบของงบกระแสเงินสด:

1. กระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน

• กำไรสุทธิ + รายการปรับปรุงที่ไม่ใช่เงินสด (เช่น ค่าเสื่อมราคา)
• การเปลี่ยนแปลงในเงินทุนหมุนเวียน

1. กระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุน

• การซื้อหรือขายสินทรัพย์ถาวร
• การลงทุนในบริษัทอื่นหรือหลักทรัพย์

1. กระแสเงินสดจากกิจกรรมจัดหาเงิน

• การกู้ยืมหรือชำระคืนเงินกู้
• การออกหุ้นหรือซื้อหุ้นคืน
• การจ่ายเงินปันผล

สิ่งที่ควรสังเกตในงบกระแสเงินสด:

• คุณภาพของกำไร: เปรียบเทียบกระแสเงินสดจากการดำเนินงานกับกำไรสุทธิ
• ความสามารถในการลงทุน: กระแสเงินสดอิสระ (Free Cash Flow)
• นโยบายการจัดการเงินทุน: การจ่ายเงินปันผล, การซื้อหุ้นคืน

ความเชื่อมโยงระหว่างงบการเงินทั้งสาม:

• กำไรสุทธิจากงบกำไรขาดทุนจะเพิ่มกำไรสะสมในงบดุล
• การเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย์และหนี้สินในงบดุลจะสะท้อนในงบกระแสเงินสด
• เงินสดคงเหลือในงบกระแสเงินสดจะต้องตรงกับเงินสดในงบดุล

การเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างงบการเงินทั้งสามช่วยให้นักลงทุนสามารถวิเคราะห์สถานะทางการเงินของบริษัทได้อย่างครอบคลุมและลึกซึ้งมากขึ้น

2. อัตราส่วนทางการเงินที่สำคัญสำหรับการประเมินสุขภาพธุรกิจ

อัตราส่วนทางการเงินเป็นเครื่องมือสำคัญในการวิเคราะห์สุขภาพทางการเงินของธุรกิจ โดยแบ่งเป็นหมวดหมู่ต่างๆ ดังนี้

2.1 อัตราส่วนสภาพคล่อง (Liquidity Ratios)

1. อัตราส่วนเงินทุนหมุนเวียน (Current Ratio)

• สูตร: สินทรัพย์หมุนเวียน / หนี้สินหมุนเวียน
• ความหมาย: วัดความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้น
• เกณฑ์ทั่วไป: > 1.5 ถือว่าดี

1. อัตราส่วนเงินทุนหมุนเวียนเร็ว (Quick Ratio)

• สูตร: (สินทรัพย์หมุนเวียน – สินค้าคงเหลือ) / หนี้สินหมุนเวียน
• ความหมาย: วัดความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้นโดยไม่พึ่งสินค้าคงเหลือ
• เกณฑ์ทั่วไป: > 1 ถือว่าดี

2.2 อัตราส่วนประสิทธิภาพการดำเนินงาน (Efficiency Ratios)

1. อัตราการหมุนเวียนของสินทรัพย์รวม (Total Asset Turnover)

• สูตร: รายได้ / สินทรัพย์รวมเฉลี่ย
• ความหมาย: วัดประสิทธิภาพในการใช้สินทรัพย์เพื่อสร้างรายได้
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี แต่ขึ้นอยู่กับอุตสาหกรรม

1. ระยะเวลาเก็บหนี้เฉลี่ย (Days Sales Outstanding)

• สูตร: (ลูกหนี้การค้า / รายได้) x 365
• ความหมาย: จำนวนวันเฉลี่ยในการเก็บเงินจากลูกค้า
• เกณฑ์: ยิ่งน้อยยิ่งดี แต่ต้องเหมาะสมกับนโยบายเครดิตของบริษัท

2.3 อัตราส่วนความสามารถในการทำกำไร (Profitability Ratios)

1. อัตรากำไรขั้นต้น (Gross Profit Margin)

• สูตร: (รายได้ – ต้นทุนขาย) / รายได้
• ความหมาย: วัดความสามารถในการทำกำไรขั้นต้น
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี แต่ต้องเปรียบเทียบกับค่าเฉลี่ยอุตสาหกรรม

1. อัตรากำไรสุทธิ (Net Profit Margin)

• สูตร: กำไรสุทธิ / รายได้
• ความหมาย: วัดความสามารถในการทำกำไรสุทธิ
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี แต่ต้องเปรียบเทียบกับค่าเฉลี่ยอุตสาหกรรม

1. อัตราผลตอบแทนต่อสินทรัพย์ (Return on Assets – ROA)

• สูตร: กำไรสุทธิ / สินทรัพย์รวมเฉลี่ย
• ความหมาย: วัดประสิทธิภาพในการใช้สินทรัพย์เพื่อสร้างกำไร
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี ควรมากกว่าต้นทุนเงินทุนของบริษัท

1. อัตราผลตอบแทนต่อส่วนของผู้ถือหุ้น (Return on Equity – ROE)

• สูตร: กำไรสุทธิ / ส่วนของผู้ถือหุ้นเฉลี่ย
• ความหมาย: วัดความสามารถในการสร้างผลตอบแทนให้ผู้ถือหุ้น
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี แต่ต้องพิจารณาควบคู่กับความเสี่ยงทางการเงิน
• 2.4 อัตราส่วนโครงสร้างทางการเงิน (Financial Structure Ratios)
• อัตราส่วนหนี้สินต่อส่วนของผู้ถือหุ้น (Debt to Equity Ratio)
• สูตร: หนี้สินรวม / ส่วนของผู้ถือหุ้น
• ความหมาย: วัดสัดส่วนการใช้เงินทุนจากหนี้สินเทียบกับส่วนของผู้ถือหุ้น
• เกณฑ์: ขึ้นอยู่กับอุตสาหกรรม แต่โดยทั่วไปไม่ควรเกิน 2
• อัตราส่วนความสามารถในการจ่ายดอกเบี้ย (Interest Coverage Ratio)
• สูตร: กำไรก่อนดอกเบี้ยและภาษี (EBIT) / ดอกเบี้ยจ่าย
• ความหมาย: วัดความสามารถในการจ่ายดอกเบี้ย
• เกณฑ์: ยิ่งสูงยิ่งดี โดยทั่วไปควรมากกว่า 3
• 2.5 อัตราส่วนมูลค่าตลาด (Market Value Ratios)
• อัตราส่วนราคาต่อกำไรต่อหุ้น (Price to Earnings Ratio – P/E)
• สูตร: ราคาตลาดต่อหุ้น / กำไรต่อหุ้น
• ความหมาย: แสดงว่านักลงทุนยินดีจ่ายเท่าไหร่สำหรับกำไร 1 บาทของบริษัท
• เกณฑ์: ขึ้นอยู่กับอุตสาหกรรมและการเติบโตของบริษัท
• อัตราส่วนราคาต่อมูลค่าทางบัญชี (Price to Book Value Ratio – P/B)
• สูตร: ราคาตลาดต่อหุ้น / มูลค่าทางบัญชีต่อหุ้น
• ความหมาย: เปรียบเทียบราคาตลาดกับมูลค่าทางบัญชีของบริษัท
• เกณฑ์: P/B < 1 อาจบ่งชี้ว่าหุ้นมีราคาถูก แต่ต้องพิจารณาปัจจัยอื่นประกอบ
• การใช้อัตราส่วนทางการเงินควรคำนึงถึงข้อจำกัดต่างๆ เช่น ความแตกต่างของอุตสาหกรรม นโยบายบัญชี และควรวิเคราะห์แนวโน้มของอัตราส่วนเหล่านี้ย้อนหลังหลายปีเพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนขึ้น
• 3. การวิเคราะห์แนวโน้มทางการเงินและการเติบโตของบริษัท
• การวิเคราะห์แนวโน้มทางการเงินช่วยให้นักลงทุนเข้าใจทิศทางการดำเนินงานและการเติบโตของบริษัทในระยะยาว
• 3.1 การวิเคราะห์แนวโน้มแบบแนวนอน (Horizontal Analysis)
• เปรียบเทียบข้อมูลทางการเงินในช่วงเวลาต่างๆ (เช่น 3-5 ปี)
• คำนวณการเปลี่ยนแปลงเป็นเปอร์เซ็นต์หรือค่าสัมบูรณ์
• ช่วยให้เห็นแนวโน้มการเติบโตหรือถดถอยของรายการต่างๆ
• ตัวอย่าง:
• รายได้ (ล้านบาท)
• 2021: 1,000
• 2022: 1,100 (เพิ่มขึ้น 10%)
• 2023: 1,250 (เพิ่มขึ้น 13.64%)
• 3.2 การวิเคราะห์แนวโน้มแบบแนวตั้ง (Vertical Analysis)
• แสดงแต่ละรายการเป็นเปอร์เซ็นต์ของยอดรวม
• ช่วยให้เห็นโครงสร้างของงบการเงินและการเปลี่ยนแปลงในแต่ละปี
• ตัวอย่าง:
• 2023:
• รายได้รวม: 1,250 ล้านบาท (100%)
• ต้นทุนขาย: 750 ล้านบาท (60%)
• กำไรขั้นต้น: 500 ล้านบาท (40%)
• 3.3 การวิเคราะห์อัตราการเติบโต
• อัตราการเติบโตของรายได้ (Revenue Growth Rate)
• สูตร: (รายได้ปีปัจจุบัน – รายได้ปีก่อน) / รายได้ปีก่อน
• ช่วยประเมินการขยายตัวของธุรกิจ
• อัตราการเติบโตของกำไร (Earnings Growth Rate)
• สูตร: (กำไรสุทธิปีปัจจุบัน – กำไรสุทธิปีก่อน) / กำไรสุทธิปีก่อน
• ช่วยประเมินความสามารถในการเพิ่มผลกำไร
• อัตราการเติบโตของสินทรัพย์ (Asset Growth Rate)
• สูตร: (สินทรัพย์รวมปีปัจจุบัน – สินทรัพย์รวมปีก่อน) / สินทรัพย์รวมปีก่อน
• ช่วยประเมินการขยายขนาดของธุรกิจ
• 3.4 การวิเคราะห์คุณภาพกำไร
• เปรียบเทียบกำไรสุทธิกับกระแสเงินสดจากการดำเนินงาน
• กระแสเงินสดจากการดำเนินงานควรใกล้เคียงหรือสูงกว่ากำไรสุทธิ
• หากต่างกันมาก อาจต้องตรวจสอบคุณภาพของกำไร
• วิเคราะห์รายการพิเศษหรือรายการที่ไม่ได้เกิดขึ้นเป็นประจำ
• แยกผลกระทบของรายการพิเศษออกจากผลการดำเนินงานปกติ
• ตรวจสอบนโยบายการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่าย
• ระวังการเร่งรับรู้รายได้หรือการชะลอการรับรู้ค่าใช้จ่าย
• 3.5 การวิเคราะห์ประสิทธิภาพการดำเนินงาน
• วงจรเงินสด (Cash Conversion Cycle)
• สูตร: ระยะเวลาขายสินค้า + ระยะเวลาเก็บหนี้ – ระยะเวลาชำระหนี้
• ช่วยประเมินประสิทธิภาพในการบริหารเงินทุนหมุนเวียน
• อัตราผลตอบแทนจากเงินลงทุน (Return on Invested Capital – ROIC)
• สูตร: กำไรจากการดำเนินงานหลังหักภาษี / (สินทรัพย์รวม – หนี้สินหมุนเวียน)
• วัดประสิทธิภาพในการสร้างผลตอบแทนจากเงินลงทุน
• การวิเคราะห์แนวโน้มทางการเงินและการเติบโตควรพิจารณาควบคู่กับปัจจัยภายนอก เช่น สภาพเศรษฐกิจ การแข่งขันในอุตสาหกรรม และการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี เพื่อให้เข้าใจภาพรวมของธุรกิจได้อย่างครบถ้วน
• 4. Red flags ทางการเงินที่นักลงทุนควรระวัง
• Red flags คือสัญญาณเตือนที่อาจบ่งชี้ถึงปัญหาทางการเงินหรือการดำเนินงานของบริษัท นักลงทุนควรให้ความสนใจเป็นพิเศษหากพบสัญญาณเหล่านี้
• 4.1 Red flags จากงบดุล
• การเพิ่มขึ้นของลูกหนี้การค้าในอัตราที่สูงกว่าการเติบโตของรายได้
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาในการเก็บเงินหรือการรับรู้รายได้ที่ไม่เหมาะสม
• การเพิ่มขึ้นของสินค้าคงเหลือในอัตราที่สูงกว่าการเติบโตของรายได้
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาในการขายสินค้าหรือการล้าสมัยของสินค้า
• การเพิ่มขึ้นของหนี้สินระยะสั้นอย่างรวดเร็ว
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาสภาพคล่องหรือการใช้เงินทุนอย่างไม่มีประสิทธิภาพ
• ส่วนของผู้ถือหุ้นติดลบ
• บ่งชี้ว่าบริษัทมีหนี้สินมากกว่าสินทรัพย์ ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่อันตราย
• 4.2 Red flags จากงบกำไรขาดทุน
• การเติบโตของรายได้ที่ไม่สอดคล้องกับการเติบโตของกระแสเงินสด
• อาจบ่งชี้ถึงการรับรู้รายได้ที่ไม่เหมาะสมหรือปัญหาในการเก็บเงิน
• อัตรากำไรขั้นต้นที่ลดลงอย่างต่อเนื่อง
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาในการควบคุมต้นทุนหรือการแข่งขันที่รุนแรงขึ้น
• ค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นเร็วกว่ารายได้
• อาจบ่งชี้ถึงการขาดประสิทธิภาพในการดำเนินงานหรือการควบคุมค่าใช้จ่าย
• กำไรที่เพิ่มขึ้นแต่กระแสเงินสดจากการดำเนินงานลดลง
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาคุณภาพของกำไรหรือการจัดการบัญชีที่ไม่เหมาะสม
• 4.3 Red flags จากงบกระแสเงินสด
• กระแสเงินสดจากการดำเนินงานติดลบต่อเนื่อง
• บ่งชี้ว่าธุรกิจ
• บ่งชี้ว่าธุรกิจไม่สามารถสร้างเงินสดจากการดำเนินงานปกติได้ ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาสภาพคล่อง
• กระแสเงินสดจากการลงทุนเป็นบวกต่อเนื่อง
• อาจบ่งชี้ว่าบริษัทกำลังขายสินทรัพย์เพื่อสร้างกระแสเงินสด ซึ่งอาจไม่ยั่งยืนในระยะยาว
• กระแสเงินสดจากการจัดหาเงินเป็นบวกต่อเนื่อง
• อาจบ่งชี้ว่าบริษัทพึ่งพาการกู้ยืมหรือการออกหุ้นใหม่มากเกินไป ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงทางการเงิน
• ความแตกต่างที่มีนัยสำคัญระหว่างกำไรสุทธิและกระแสเงินสดจากการดำเนินงาน
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาคุณภาพของกำไรหรือการจัดการบัญชีที่ไม่เหมาะสม
• 4.4 Red flags อื่นๆ
• การเปลี่ยนผู้สอบบัญชีบ่อยครั้ง
• อาจบ่งชี้ถึงความขัดแย้งเกี่ยวกับวิธีการบัญชีหรือการเปิดเผยข้อมูล
• รายการที่เกี่ยวข้องกันที่ผิดปกติหรือมีมูลค่าสูง
• อาจบ่งชี้ถึงการถ่ายเทผลประโยชน์ระหว่างบริษัทและบุคคลที่เกี่ยวข้อง
• การเปลี่ยนแปลงนโยบายบัญชีบ่อยครั้ง
• อาจบ่งชี้ถึงความพยายามในการจัดการกำไรหรือการปกปิดปัญหาทางการเงิน
• ความเห็นแบบมีเงื่อนไขหรือไม่แสดงความเห็นจากผู้สอบบัญชี
• บ่งชี้ถึงปัญหาสำคัญในงบการเงินที่ต้องได้รับการตรวจสอบเพิ่มเติม
• การเติบโตที่ผิดปกติเมื่อเทียบกับอุตสาหกรรม
• การเติบโตที่เร็วหรือช้าเกินไปอาจบ่งชี้ถึงความเสี่ยงหรือปัญหาในการดำเนินธุรกิจ
• การเปลี่ยนแปลงผู้บริหารระดับสูงบ่อยครั้ง
• อาจบ่งชี้ถึงปัญหาภายในองค์กรหรือความไม่มั่นคงในการบริหาร
• การลงทุนในธุรกิจที่ไม่เกี่ยวข้องกับธุรกิจหลัก
• อาจบ่งชี้ถึงการขาดโฟกัสหรือการใช้เงินทุนอย่างไม่มีประสิทธิภาพ
• วิธีการจัดการกับ Red flags:
• ทำการวิจัยเพิ่มเติม: หาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับสาเหตุของ Red flags ที่พบ
• ตั้งคำถาม: เตรียมคำถามสำหรับผู้บริหารเกี่ยวกับประเด็นที่น่าสงสัย
• เปรียบเทียบกับคู่แข่ง: ดูว่าปัญหาที่พบเป็นปัญหาเฉพาะบริษัทหรือเป็นปัญหาทั่วไปในอุตสาหกรรม
• พิจารณาบริบท: บางครั้ง Red flags อาจเกิดจากเหตุการณ์พิเศษหรือการเปลี่ยนแปลงในธุรกิจ
• ประเมินความเสี่ยง: พิจารณาว่า Red flags ที่พบมีผลกระทบต่อการลงทุนอย่างไร
• ติดตามอย่างต่อเนื่อง: หาก Red flags ยังคงอยู่หรือแย่ลง อาจต้องพิจารณาทบทวนการลงทุน
• บทสรุป Module 3: การอ่านและวิเคราะห์งบการเงิน
• ในโมดูลนี้ เราได้เรียนรู้เกี่ยวกับ:
• โครงสร้างของงบการเงิน: งบดุล งบกำไรขาดทุน และงบกระแสเงินสด
• อัตราส่วนทางการเงินที่สำคัญสำหรับการประเมินสุขภาพธุรกิจ
• การวิเคราะห์แนวโน้มทางการเงินและการเติบโตของบริษัท
• Red flags ทางการเงินที่นักลงทุนควรระวัง
• การอ่านและวิเคราะห์งบการเงินเป็นทักษะสำคัญสำหรับนักลงทุนแบบ Value Investing เพราะช่วยให้เราเข้าใจสถานะทางการเงิน ผลการดำเนินงาน และแนวโน้มของบริษัทได้อย่างลึกซึ้ง อย่างไรก็ตาม การวิเคราะห์งบการเงินควรเป็นเพียงส่วนหนึ่งของการวิเคราะห์บริษัทเท่านั้น นักลงทุนควรพิจารณาปัจจัยอื่นๆ ประกอบด้วย เช่น คุณภาพของผู้บริหาร โมเดลธุรกิจ การแข่งขันในอุตสาหกรรม และแนวโน้มเศรษฐกิจ เพื่อให้ได้ภาพรวมที่สมบูรณ์ก่อนตัดสินใจลงทุน
• การฝึกฝนการอ่านและวิเคราะห์งบการเงินอย่างสม่ำเสมอจะช่วยพัฒนาทักษะและความเชี่ยวชาญ ทำให้สามารถระบุโอกาสการลงทุนที่ดีและหลีกเลี่ยงความเสี่ยงที่ไม่จำเป็นได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
• ในโมดูลต่อไป เราจะเรียนรู้เกี่ยวกับการประเมินมูลค่าหุ้นและการหาราคาเหมาะสม ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญในการตัดสินใจลงทุนแบบ Value Investing